T24 Dış Haberler
ABD eski Başkanı Donald Trump‘ın kara kutusu olarak bilinen Beyaz Saray eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, “Eğer Türkler Erdoğan hükümeti altında sorumluluklarını yerine getirmeye istekli değillerse, bence bu Yunanistan’ın önemini ve üstlenmeye hazır olduğu rolü arttıracaktır çünkü Akdeniz’de güçlü bir NATO varlığına ihtiyacımız var” dedi.
Beyaz Saray eski Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Yunanistan gazetesi eKathrimerini’ye mülakat verdi. Bolton, NATO’nun Doğu Akdeniz’deki durumundan, ABD-Yunanistan ve Yunanistan-Türkiye ilişkilerine; Karadeniz’deki son durumdan Montrö Sözleşmesi’nin gözden geçirilmesi gerektiği değerlendirmelerine kadar bir dizi konuda görüşlerini aktardı.
“Doğu Akdeniz’deki istikrarsızlık ve gerginlik yakın gelecekte de devam edecek”
Temmuz ayında Vilnius’ta gerçekleştirilen NATO Zirvesi’nin Doğu Akdeniz’deki istikrar ve güvenliği nasıl etkileyeceği sorusuna yanıt veren Bolton; Ukrayna savaşı ve Türkiye’nin aldığı pozisyonlardan kaynaklı olarak bir dizi cevaplanmamış soru olduğunu kaydetti.
Bolton, “Türkiye’nin İsveç’in üyeliği önünde pek çok açıdan yarattığı sorunlar, daha yapacak çok işimiz olduğunu gösteriyor. ABD’nin bu konuda Türkiye’ye gerektiği kadar baskı yapmadığını düşünüyorum. Dolayısıyla Doğu Akdeniz’deki istikrarsızlık ve gerginlik yakın gelecekte de devam edecek” dedi.
|
John Bolton kimdir? 1948 yılında doğan John Bolton, kariyerine bir avukat olarak başladıktan sonra diplomasi sahnesine adım attı. Bolton, Trump’tan önce yine Cumhuriyetçi olan başkanlar Ronald Reagan, George H.W. Bush ve George W. Bush yönetimlerinde görev yaptı; Adalet ve Dışişleri bakanlıklarında da güvenlik ve hukuki konularda diplomatlık görevi üstlendi. ‘Şahin’ görüşleriyle tanınan Bolton, ABD’nin Irak’a müdahalesinin en büyük sorumlularından biri olarak görülüyor. 2005-2007 yılları arasında ABD’nin Birleşmiş Milletler Temsilcisi olarak görev yapan tecrübeli diplomat, BM’yi bu süreçte “etkisiz” olarak nitelendirdi. Resmi görev yürütmediği sıralarda düşünce kuruluşlarında görev yapan Bolton, 9 Nisan 2018’de Trump Beyaz Sarayı’nın Ulusal Güvenlik Danışmanı oldu. 10 Eylül 2019’da Trump’la dış politikada yaşadıkları anlaşmazlıkla nedeniyle Beyaz Saray’daki günleri son buldu. Bolton görevden kendi isteiğiyle ayrıldığını, Trump ise danışmanını kovduğunu söyledi. Bolton, daha sonra Trump hükûmetinde görev yaparken gördüklerini ve yaşadıklarını “The Room Where It Happened / Olayın Olduğu Oda” isimli bir kitapta anlattı. Trump, “birçok gizli bilgiyi ifşa ettiği” gerekçesiyle kitabın yayımlanmasını engellemek için yargı nezdinde girişimde bulundu, ancak Fedaral Mahkeme itirazı reddetti. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun da, kitabın “tek taraflı, manipülatif ve yanıltıcı” olduğunu belirterek Bolton’a tepki gösterdi. |
“Kıyısı olmayan ülkelerin deniz araçlarının, Karadeniz’e serbestçe giremeyeceğini söylemek artık kabul edilemez”
Karadeniz’deki son durumla ilgili yorumları sorulan Bolton, “Karadeniz’e kıyısı olmayan güçlerin buraya erişimi meselesinin Montrö Sözleşmesi ile tatmin edici bir şekilde çözülmediğini düşünüyorum” diyen Bolton, “Bugün Karadeniz 1930’larda olduğundan farklı bir jeostratejik öneme sahip ve bence Ukrayna’daki savaş Montrö Sözleşmesi’nin yetersizliğini ortaya koydu. Belki de bu Erdoğan’ın duymak isteyeceği bir şey değil” ifadelerini kullandı.
Bolton, “Ukrayna’daki savaş örneğinde olduğu gibi farklı bir formülasyona ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum. Türkiye’nin bundan hoşlanmayacağından eminim. Ancak onlara biraz güvenlik sağlayabiliriz. Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerin deniz araçlarının Karadeniz’e serbestçe giremeyeceğini söylemek artık kabul edilemez” dedi.
“ABD, Yunanistan’da daha kapsamlı bir askeri varlık bulundurmalı”
ABD’nin Dedeağaç’taki ‘Souda 2’ askeri üssünü geliştirmeye öncelik vermesiyle ilgili soruyu yanıtlayan Bolton, Yunanistan’ın Doğu Akdeniz ile ilgili ABD stratejisindeki rolünü “Yunanistan’ın sadece Karadeniz için değil, Akdeniz’deki daha geniş bağlam için de önemli bir rolü var” şeklinde açıkladı.
ABD’nin Yunanistan’da daha kapsamlı bir askeri varlık bulundurmasını ve Yunanistan ile iş birliği yapmasını desteklediğini söyleyen Bolton, “İttifaka yönelik tehditlerin yeni çözümlerine bakmamız gerekiyor” dedi. Bolton, ‘tehdidin bir kısmının’ NATO üyesi Türkiye’de ‘somutlaştığını’ savundu. Bölgede “Orta Doğu ve Avrupa’yı birbirine yakınlaştıracak pek çok potansiyel olduğunu” söyleyen Bolton, fırsatları değerlendirmek için ABD varlığına daha çok ihtiyaç duyulacağını; bunun gerçekleşmesi için de Yunanistan’ın ‘doğal bir yer’ olduğunu belirtti.
Türkiye ile Yunanistan arasındaki normalleşme sürecine ilişkin görüşleri sorulan Bolton, bu konuda iyimser olmadığını açıkladı. Bolton, “Erdoğan iktidarda olduğu sürece Yunanistan ve Türkiye arasında tarihi konulara ilişkin gerginlikler yıllar içinde inişli çıkışlı bir seyir izledi. Ancak Erdoğan bir provokatör” ifadelerini kullandı.
Trump’ın kara kutusu Bolton T24’e konuştu: Fethullah Gülen nasıl iade edilmedi, Rusya’dan S-400 alımı ABD’de hangi soruları doğurdu, Trump ve Erdoğan’ın konuşmalarında ana gündem neydi?
“Finlandiya ve İsveç üzerinden İttifak’ta sorun yarattı. İsrail ile sorun yarattı. Yunanistan ile sürekli sorun çıkarıyor. Ukrayna savaşındaki rolü en iyi ihtimalle karışıktı” diyen Bolton, Türkiye’nin NATO’da tutma arzusunun ‘sorgulanmaya açık’ olduğunu ileri sürdü.
Yunanistan, ABD ve Birleşik Krallık arasında kurulabilecek daha yakın bir iş birliğinin sorunları çözebileceğini kaydetti.
“Erdoğan, uğraşmak zorunda olduğu sorunların sayısını azaltmaya çalışıyor”
Erdoğan’ın Yunanistan politikasında bir değişiklik göstermeyeceğini ve “farklı alanları sakinleştirmeye çalıştığını” söyleyen Bolton, “Benim hissim Erdoğan’ın uğraşmak zorunda olduğu sorunların sayısını azaltmaya çalıştığı yönünde. Bunun önemli bir taviz vereceği anlamına geldiğini düşünmüyorum ama tansiyonu düşürmeye çalışacağını düşünüyorum” dedi.
“Kıbrıs bölünmemelidir”
Kıbrıs Sorunu’nda ‘herhangi bir değişiklik ihtimali’ görmediğini söyleyen Bolton, “Bence çözüm Kıbrıs hükümetini Kıbrıs halkına geri vermektir. Bölünmemelidir, ki şu anki durumun da bu olduğu açıktır” ifadelerini kullandı.
“Türkler sorumluluklarını yerine getirmeye istekli değilse, bu NATO için Yunanistan’ın önemini artırır”
Bolton, ABD Başkanı Joe Biden’ın Yunanistan ile kurduğu iyi ilişkilere değinen Bolton, Yunanistan-ABD ikili ilişkilerinin geleceğini şöyle yorumladı:
“NATO’nun güneydoğu kanadını demirlemek günümüz dünyasında her zamankinden daha önemli. Ve eğer Türkler Erdoğan hükümeti altında sorumluluklarını yerine getirmeye istekli değillerse, bence bu Yunanistan’ın önemini ve üstlenmeye hazır olduğu rolü arttıracaktır çünkü Akdeniz’de güçlü bir NATO varlığına ihtiyacımız var. Yeterli sayıda donanma gemimiz yok ve daha fazlasını yapmak da zaman alacaktır. Dolayısıyla daha güçlü bir NATO’nun, Yunanistan’ın daha güçlü bir katılımını gerektirdiğini düşünüyorum”
